بررسی مشارکت زنان از دیدگاه اسلام و پیامدهای آن در نظام خانواده
سیر بحث:
در این مقاله، به بررسی نقش گسترده زنان در اداره نظام کشور با تأکید بر مکتب حیاتبخش اسلام می‌پردازیم. ما سعی می‌کنیم با معرفی الگوهای قرآنی و اسلامی، مشارکت زنان را در حوزه‌های مختلف جامعه، از جمله مشارکت سیاسی، فرهنگی، و اقتصادی، به تفصیل بررسی کنیم. این بررسی نشان می‌دهد که نقش زنان به صورت جداگانه از موقعیت مردان قابل درک نیست، بلکه همگامی و مشترک بودن زن و مرد در مشارکت در عرصه‌های اجتماعی می‌تواند جایگاه و اهمیت زنان را در جامعه اسلامی مشخص کند.
مشارکت زنان در عرصه‌های مختلف:
در این بخش، به بررسی مشارکت زنان در ابعاد مختلف اجتماعی اسلامی پرداخته خواهد شد. الگوهای قرآنی و اسلامی در زمینه‌های سیاسی، فرهنگی، و اقتصادی بررسی شده و نقش زنان در این حوزه‌ها به ویژه تحت تأثیر مکتب حیاتبخش اسلام برجسته خواهد شد.
همگامی زن و مرد:
در این بخش، بر اهمیت همگامی و مشترک بودن زن و مرد در مشارکت در عرصه‌های اجتماعی تأکید میشود. این هماهنگی می‌تواند جایگاه زنان را در جامعه اسلامی به وضوح تعیین کند و به بهکارگیری شایسته زنان ایرانی-اسلامی در نظام کشور امکان پذیر باشد.
جایگاه خانواده و پیامدهای مشارکت زنان:
این بخش به تعیین جایگاه و اهمیت خانواده در محیط اسلامی پرداخته و پیامدهای مشارکت فعال زنان را در این ساختار توضیح می‌دهد.
راهکارها برای پیامدهای مشارکت زنان:
در پایان، راهکارهایی جهت مدیریت و پیشگیری از پیامدهای ممکن سوء مشارکت زنان ارائه میشود. این راهکارها با توجه به اصول و آموزه‌های مکتب اسلام مطابقت دارند و به منظور تعزیز مشارکت فعال و سازنده زنان در نظام کشور ارائه شده‌اند.
مقدمه:
تاریخچه تأثیرگذاری زنان در حیات اجتماعی:
از زمانی که تاریخ حیات بشر آغاز شد، زنان به عنوان نهادی که نقش اساسی در استمرار حیات بشریت و تربیت مردان بزرگ تاریخ داشته‌اند، همواره سهم بسزایی در تأثیرگذاری بر تمامی شؤون اجتماعی و سیاسی داشته‌اند.
مکتب اسلام و تأثیر آن بر نقش زنان:
مکتب اسلام با استناد به راهنمایی‌های قرآن، سنت نبوی، و عترت رسول اسلام، به زنان حقوق و شایستگی‌های خود را اعطا کرده است. این مکتب شرایطی را فراهم کرده است که زنان با حفظ شؤون اسلامی و انسانی، و با بهره‌گیری از استعدادهای به ودیعت نهاده شده، در تمامی حوزه‌ها که نیاز به حضور اوست، نقش مهمی ایفا کنند.
تحولات پس از انقلاب اسلامی:
پس از پیروزی انقلاب اسلامی، تحولات ارزشی در جایگاه زنان ایجاد شد. زنان نشان دادند که می‌توانند در نظام اسلامی هم‌دوش مردان در صحنه‌های سیاسی، اجتماعی، فرهنگی، و اقتصادی نقش مؤثری داشته باشند.
چالش‌ها و ضرورت تحقیقات دقیق:
همچنین با وجود پیشرفت‌ها، چالش‌ها و موانعی وجود دارد که نیازمند تحقیقات دقیق و جامع در این زمینه است. برخی از افراد هنوز از نگاه اصیل اسلامی فاصله‌گرفته‌اند و نمی‌توانند زندگی سالمی را با شخصیت‌های زن، ادامه دهند.
موضوع مشارکت زنان از دیدگاه اسلام:
در این نوشتار، موضوع مشارکت زنان از دیدگاه اسلام به تفصیل بررسی شده و مفاهیم اصلی مکتب اسلام در این زمینه بررسی میشود.
پیامدها و تأثیرات مشارکت زنان:
همچنین، پیامدها و تأثیرات مثبت مشارکت فعال زنان در اجتماع اسلامی بررسی میشود. این بررسی به منظور نشان دادن اهمیت حضور زنان در انواع حوزه‌های زندگی اجتماعی انجام میشود.
مشارکت سیاسی
از زمان ظهور اسلام، مشارکت سیاسی زنان مسلمان تازگی ندارد و از تقلید از زنان غربی و بر مبانی لیبرالیستی صورت نمی‌گیرد. بلکه این مشارکت پیشینه‌های به قدمت طولانی دارد و با پیروی از الگوهای زنان مبارز مسلمان و بر مبانی اعتقادی دین اسلام، از معارف ناب کتاب آسمانی یعنی قرآن کریم و سنت نبوی تغذیه میشود.
اساس اسلام در مشارکت زنان:
از دیدگاه قرآن کریم، همکاری در سازندگی جامعه از طریق فریضه امر به معروف و نهی از منکر بر دوش هر دو جنس زن و مرد نهاده شده و این فریضه به عنوان عنصر سازنده‌ای در افراد جامعه تلقی میشود. آیه “وَالْمُؤْمِنُونَ وَالْمُؤْمِنَاتُ بَعْضُهُمْ أَوْلِيَاءُ بَعْضٍ يَأْمُرُونَ بِالْمَعْرُوفِ وَيَنْهَوْنَ عَنِ الْمُنكَرِ” این حقیقت را تأکید می‌کند که زنان و مردان هر دو مسئولیت فراهم کردن اصول اخلاقی و انسانی در جامعه را دارند.
نمونه‌های تاریخی:
تاریخ اسلام نیز پر از نمونه‌هایی از مشارکت سیاسی زنان است. بلقیس ملکه سبا، با ایمان به سلیمان نبی، نمونه‌ای از مدیریت سیاسی برتر را به نمایش گذاشت. حضرت زینب و حضرت فاطمه زهرا نیز در مسائل سیاسی و اجتماعی نقش بسزایی داشتند.
پیامدها و تأثیرات مشارکت زنان:
مشارکت فعال زنان در حیات سیاسی به پیامدها و تأثیرات مثبت زیادی منجر میشود. این مشارکت توسعه و شکوفایی نظام اجتماعی را تحت تأثیر قرار می‌دهد. نمونه‌هایی از حضور زنان در انقلاب اسلامی و مشارکت در مسائل سیاسی معاصر نشانگر این واقعیت هستند.
دیدگاه امام خمینی درباره مشارکت زنان:
امام خمینی، بنیان‌گذار جمهوری اسلامی ایران، جایگاه زنان را بسیار حیاتی و اساسی می‌دانست. ایشان اعتقاد داشتند که زنان موظف به مشارکت در مسائل سیاسی و اجتماعی هستند و توانایی ایفای نقش مهمی در حکومت اسلامی دارند. در پاسخ به پرسشی مبنی بر اینکه زنان تا چه حد مجاز به مشارکت در ساختمان حکومت اسلامی هستند، امام خمینی فرموده‌اند که زنان می‌توانند با حفظ ارزش‌های اسلامی، مسئولیت‌های خود را در ساختمان جامعه اسلامی انجام دهند.
در کل، مشارکت سیاسی زنان در اسلام به تقلید از ارزش‌ها و اصول اسلامی، و نه به تقلید از مدل‌های غربی، برمی‌گردد. این مشارکت به عنوان یک فریضه اجتماعی و سیاسی تلقی میشود که نقش مهمی در پیشبرد مسائل جامعه دارد و از دیدگاه اسلام، جزء اصول ایمانی به‌شمار می‌آید.
مشارکت فرهنگی و اجتماعی
در این دربارهٔ نقش برجسته‌ی زنان در تاریخ اسلام و تأثیرگذاری آنان در جوانب مختلف زندگی و اجتماع به وضوح دیده میشود. زنانی که با استناد به آیات قرآن، در فراست و هوش، درک حقایق، حل مسائل اجتماعی و فرهنگی برتری داشته و در راه خدا و حفظ ارزش‌های الهی قیام کرده‌اند.
به عنوان نمونه، حضرت زهرا (سلام‌الله‌علیها) که در مدینه حوزه علمیه تأسیس کرد و به شبهات مردان و زنان پاسخ می‌داد. این زنان، به عنوان مدیران کارآمد و مبارزان در راه خدا، علاوه بر مبارزه علنی، به طور غیرعلنی هم در حفظ ارزش‌های الهی نقش داشته‌اند.
آیات قرآن نیز به وضوح به نقش زنان در جامعه اسلامی اشاره دارند. از جمله، بیعت زنان با پیامبر (صلوات‌الله‌علیه) که نشان از استقلال و اراده زنان در امور اجتماعی و دینی دارد. زنان مؤمن، با خود اسلام آورده و مشارکت فعال در اجتماع را به عهده داشته‌اند.
تأثیرگذاری این زنان بر نسل‌های آینده نیز با تدوین آیاتی در قرآن به دست آمده، تا جامعه بتواند از الگوی این بانوان بزرگ برای پیشرفت و استواری گام بردارد. به عبارت دیگر، این زنان با تربیت الهی و حفظ فرهنگ دینی به عنوان نمونه‌هایی برجسته برای جامعه الهام‌بخشند.
در کل، این قسمت به اهمیت نقش زنان در جوامع اسلامی اشاره دارد و تأکید دارد که زنان نقش مهمی در ترقی و پیشرفت جامعه اسلامی دارند و می‌توانند با تدوین ارزش‌های الهی، اجتماع را به سمت پیشرفت و تقدم هدایت کنند.
آیات قرآن که به جایگاه زنان اشاره دارد:
زنان با ارزشی همچون حضرت خدیجه، حضرت فاطمه و حضرت زینب (سلام‌الله‌علیهن) واقعاً نمونه‌های برجسته‌ای از مشارکت و تأثیرگذاری زنان در جامعه اسلامی هستند. در ادامه مطلب، بعضی از آیات قرآن که به جایگاه زنان اشاره دارند را آوردم:
- آیه نساء 1: “یَا أَیُّهَا النَّاسُ اتَّقُوا رَبَّكُمُ الَّذِي خَلَقَكُم مِّن نَّفْسٍ وَاحِدَةٍ وَخَلَقَ مِنْهَا زَوْجَهَا وَبَثَّ مِنْهُمَا رِجَالًا كَثِيرًا وَنِسَاءً ۚ وَاتَّقُوا اللَّهَ الَّذِي تَسَاءَلُونَ بِهِ وَالْأَرْحَامَ ۚ إِنَّ اللَّهَ كَانَ عَلَيْكُمْ رَقِيبًا”این آیه بر توجیه تقوا و احترام به همه افراد، شامل مردان و زنان تأکید دارد. اصل توحید و اشتراک مشترک نسل‌ها از دیدگاه الهی را مورد تأکید قرار می‌دهد.
- آیه احزاب 35: “إِنَّ الْمُسْلِمِينَ وَالْمُسْلِمَاتِ وَالْمُؤْمِنِينَ وَالْمُؤْمِنَاتِ وَالْقَانِتِينَ وَالْقَانِتَاتِ وَالصَّادِقِينَ وَالصَّادِقَاتِ وَالصَّابِرِينَ وَالصَّابِرَاتِ وَالْخَاشِعِينَ وَالْخَاشِعَاتِ وَالْمُتَصَدِّقِينَ وَالْمُتَصَدِّقَاتِ وَالصَّائِمِينَ وَالصَّائِمَاتِ وَالْحَافِظِينَ فُرُوجَهُمْ وَالْحَافِظَاتِ وَالذَّاكِرِينَ اللَّهَ كَثِيرًا وَالذَّاكِرَاتِ أَعَدَّ اللَّهُ لَهُم مَّغْفِرَةً وَأَجْرًا عَظِيمًا”این آیه زنان را همراه با مردان در فهرست ویژگی‌های اخلاقی و دینی مومنان ذکر می‌کند. این نمایش از دین اسلام برابری میان زنان و مردان را تأکید می‌کند.
- آیه احزاب 33: “وَقَرْنَ فِي بُیُوتِكُنَّ وَلَا تَبَرَّجْنَ تَبَرُّجَ الْجَاهِلِيَّةِ الْأُولَىٰ ۖ وَأَقِمْنَ الصَّلَاةَ وَآتِينَ الزَّكَاةَ وَأَطِعْنَ اللَّهَ وَرَسُولَهُ ۚ إِنَّمَا يُرِيدُ اللَّهُ لِيُذْهِبَ عَنكُمُ الرِّجْسَ أَهْلَ الْبَیْتِ وَيُطَهِّرَكُمْ تَطْهِیرًا”این آیه در خصوص برخورداری اهل بیت پیامبر اسلام (صلى‌الله‌علیه‌وآله) از برکات و پاکیزگی الهی سخن می‌گوید که زنان نیز به عنوان اعضای اهل بیت جزء این نعمت الهی هستند
مشارکت اقتصادی
در دیدگاه اسلام، زنان به عنوان انسان با مردان مساوی هستند و حقوق اساسی انسانی خود را، از جمله حق مالکیت، تصرف در اموال شخصی، و شرکت در تمام انواع مشاغل از جمله خدماتی، تولیدی، توزیعی، صادراتی، وارداتی، کشاورزی، صنعتی، علمی و دانشگاهی دارند. در این زمینه، قرآن کریم در آیه 32 سوره نساء آمده است که به مردان و زنان حق بهره‌مندی از آنچه کسب کرده‌اند را اعطا کرده و این تصویر نادرست که حقوق اقتصادی و کسب و کار، صرفاً حق مردان است را رد می‌کند.
تاریخ نیز شاهد بوده که در زمان پیامبر اسلام (ص)، زنان به فعالیت‌های اقتصادی و اجتماعی مشغول بودند و پیامبر آنان را در این راه هدایت می‌کرد. برخی از زنان بزرگ اسلامی مانند حضرت خدیجه و سمراء بنت نهیك در امور تجارت و مالی به نیکوکاری مشغول بودند.
در حوزه اقتصادی، زنان حتی مسئولیت‌های امور حسبه (مالی) را نیز در دوران پیامبر بر عهده داشته‌اند. به عنوان مثال، حضرت سمراء بنت نهیك به عنوان تاجری در مکه مشغول به داد و ستد بوده و در خصوص امور حسبه با استفاده از شالق، از آنچه در داد و ستد غش و فریبکاری می‌کردند، مجازات می‌کرد.
اسلام هیچ ممنوعیتی در برخورد با حقوق کار زنان ندارد، بلکه پیامبر اسلام (ص) زنان را به شرکت در فعالیت‌ها و برعهده‌گرفتن وظایف و مناصب تشویق می‌کرد. زنان مسلمان امروز در اکثر جوامع اسلامی، از جمله در جمهوری اسلامی ایران، در تمام انواع مشاغل و حتی در حوزه‌های سیاسی، اداری، قضائی، خدماتی و بازرگانی حضور دارند. حتی در مورد خروج زن از منزل، قانون شرع، در صورتی که مانع منافع خانوادگی یا حیثیت افراد مرتبط باشد، تداخل و ممانعت ایجاد شود، اقدام به ترتیب قانونی میشود.
در نتیجه، اسلام به جای تشویق به روابط ناسالم دو جنس، با توجیه‌ای که به سلامت اجتماعی و خانوادگی مرتبط است، به زنان می‌گوید که با تأیید ویژگی‌ها و مهارت‌های شخصی خود، در محیط‌های کاری سالم‌تر و با انتخاب‌های متعادل فعالیت کنند.
مشارکت در امور خانواده
مرد، سرپرست خانواده خود و زن، سرپرست خانه است
یکی از ویژگی‌های زیباشناسی زنان مسلمان، مشارکت در امور داخلی خانواده و نظارت مسئولیت‌های خود بر فضای خانواده است. حضرت امیرالمؤمنین علی (علیه‌السلام)، از زبان پیامبر (صلوات‌الله‌علیه) اینگونه اظهار می‌فرمایند: “یکی از نمادهای (کلکم راع و کلکم مسئول عن رعیته) با نقش و وظیفه‌ی زن در داخل خانه آغاز میشود. حضرت در این زمینه توضیح می‌دهند: “و زن ناظر و مسئول فضای داخل خانه و خانواده و همسرش است، لذا از مصادیق روشن و مبرهن نظارت عمومی، نظارتی است که در فضای خانواده بر عهده همسر (زن) گذارده شده است. با این نظارت، چالش‌های داخل خانواده برطرف می‌شوند و زمینه‌ی یک زندگی سالم فراهم میشود.
این نگاه به مقام زن در خانواده نشان‌دهنده‌ی ارزش، نقش و منزلت زن در جامعه اسلامی است. نقش زن از زمان شکل‌گیری اسلام با آغاز زندگی امیرالمؤمنین (علیه‌السلام) و حضرت فاطمه‌زهرا (سلام‌الله‌علیها) به وضوح مشخص و الگوی دیگر زنان مسلمان شده است. این بانوی بزرگ اسلام، با انتخاب کارهای منزلی و اختصاص به امور خانه، همسری و تربیت فرزندان، نقش اساسی زن مسلمان – که این تکلیف ارجح از سایر تکالیف و وظایف زنان است – را برای تمامی زنان نمایان کرد. البته به معنایی نیست که زن از سایر فعالیت‌ها، مانند فعالیت‌های خارج از خانه، جهاد در راه خدا، مسئولیت‌های اجتماعی و دیگر مزایای اجتماعی که برای او فراهم است، محروم شود. اسلام نه تنها زنان را از فعالیت‌های اجتماعی و پاداش جهاد در راه خدا محروم نساخته، بلکه با دیدگاه گسترده‌ای به این موضوع نگاه کرده است.
اما به خاطر اهمیت بحث چند مورد از نقش های مشارکت زنان در نظام خانواده را مطرح میگردد:
1.نقش زن در اقتصاد خانواده:
سازماندهی و مدیریت منابع خانواده، به معنای چگونگی تنظیم و کنترل تولید و توزیع کالاهای ضروری درون خانه است. خانواده را می‌توان یک سازمان دانست که در آن، تولید و توزیع کالاها برای نیازهای افراد فراهم میشود، و در این سازمان، زن به عنوان یکی از دو رکن اساسی (مادری و همسری) در مدیریت این منابع نقش اساسی دارد. وظیفه اصلی زن به عنوان مادر و همسر، مدیریت منابع مصرفی را در دست گرفته و با سازماندهی صحیح، باید بهترین انتخاب‌ها و گزینش‌ها را انجام دهد. از او انتظار می‌رود که با برنامه‌ریزی موزون و اجرای موثر، در رشد و توسعه اقتصاد خانواده نقش مؤثری ایفا کند.
اهمیت این نقش زن در مدیریت اقتصاد خانواده به خوبی مشخص است؛ زیرا درآمد خانواده ممکن است تنها بخشی از نیازهای اعضای خانواده را تأمین کند. بنابراین، انتخاب بهترین و ضروری‌ترین گزینه‌ها از میان خواسته‌ها، وظیفه مهمی است که به عهده مادر قرار می‌گیرد. با شرایط صحیح مهیا کردن و تدابیر صحیحی اندیشیدن و اجرا کردن، مادر می‌تواند به حداکثر سازی رفاه و راحتی افراد خانواده بپردازد. این مسئولیت شامل حفظ اعتبار فردی، حفظ تندرستی روح و جسم، و ارائه آموزش و تربیت مناسب به افراد خانواده است. این کارها باعث تقویت سرمایه انسانی خانواده میشود تا اعضای خانواده با عزت نفس، سلامت جسمی و روحی، و آموزش و تربیت صحیح، به بهترین شکل ممکن در جهت ارضای خدا خدمت کنند.
به عنوان پشتوانه‌ای از این نظریه، آیهٔ مورد اشاره نیز از قرآن کریم نقل شده است: “و کسانی که خرج می‌کنند، نه اسراف‌گرانند و نه بخیل؛ میان این دو متعادل باشند.” (فرقان ۶۷)
2.نقش زن در تربیت خانواده:
تربیت صحیح فرزندان یکی از وظایف اساسی زنان در حوزه مدیریت خانواده است. از زمان کودکی، شخصیت هر فرد تحت نظر مادر خود شکل می‌گیرد و این تربیت تعیین کننده نقش افراد در آینده خواهد بود. تربیت مدیران کارآمد توسط زنان به عنوان “مدیریت پایه” شناخته میشود، جایی که زن باید حضور فعال داشته باشد و در تربیت فرزندان نقش بسیار مهمی ایفا کند.
وظیفه زن به عنوان مادر در تربیت فرزندان بسیار حیاتی است؛ زیرا از ایام کودکی، افراد نه تنها اصول و ارزش‌های اجتماعی را یاد می‌گیرند بلکه نقشی کلیدی در تشکیل تمدن و جامعه‌های سالم دارند. افرادی که از کودکی به درستی تربیت شده‌اند، می‌توانند در آینده به عنوان مدیران کارآمد و مفید در جامعه نقش بیفرازند.
توسعه و تقویت اراده، مهارت‌های اجتماعی، انفاق و بخشش گروهی و خانوادگی، روحیه جهادی و دشمن ستیزی از جمله اصولی هستند که زنان به عنوان مربیان فرزندان می‌توانند در ایشان ترویج دهند. نمونه‌هایی همچون حضرت فاطمه زهرا (سلام‌الله‌علیها) که از جانب ایشان این اصول در فرزندانشان ترویج یافته و در ایجاد ارزش‌های اخلاقی و انسانی در جامعه تأثیرگذار بوده‌اند، به عنوان الگوهای برتری از تربیت صحیح مطرح می‌شوند. این نگاه و تربیت صحیح زنان، می‌تواند به تشکیل جوامعی پویا و سالم کمک کند.
3.نقش زن در مدیریت روانی خانواده:
زن به لحاظ روانی دارای عواطف غنی و قلبی مهربان است، با غریزه پرستاری و مهرورزی که می‌تواند محیط زندگی را آرامش بخش کند و حتی این اثرات لطیف و عاطفی از خانه به خیابان‌ها و جامعه منتقل گردد. وجود زن در قرآن به عنوان سبب آرامش مرد و ساختن خانه آسایش‌بخش برای تمامی اعضای خانواده توصیف شده است. (آیه ۲۱ – سوره روم)
یکی از مهمترین عوامل تقویت پیوندهای تربیتی، بیان مهر و محبت است. تحقیقات روان‌شناسان نشان می‌دهد که کودکانی که از محبت بهره‌مند نمی‌شوند، با مشکلات جدی در زندگی مواجه می‌شوند. بیماری‌های جسمی و روانی، احساس بدبینی، پرتوقعی، یأس، زودرنجی و نارضایتی از جمله عواقب کمبود محبت در کودکان می‌باشند. از این رو، تربیت با مهر و محبت از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است.
یکی دیگر از ابزارهای ابراز عواطف و ایجاد ارتباط عاطفی، بوسیدن است. بوسه می‌تواند پیام‌های گوناگونی را به فرد مورد نظر انتقال دهد و در ایجاد ارتباط عاطفی مؤثر با نزدیکان تأثیرگذار باشد. برخی از مظاهر این ارتباط در دین اسلام به وسیله بوسه‌های مکرر فاطمه زهرا (سلام‌الله‌علیها) به فرزندانش و تأکید بر این رفتار به عنوان یک راه حسنه، نشان‌دهنده اهمیت عواطف و ارتباطات عاطفی می‌باشد.
4.نقش زن در تغذیه خانواده:
مدیریت مؤثر و هوشمندانه برای تأمین تغذیه سالم و کافی یکی از ویژگی‌های زنان می‌باشد. این برنامه‌ریزی شامل اهتمام به جنبه‌های بهداشتی، فرهنگی و اقتصادی تغذیه خانواده میشود. توجه به سلامت روحی، روانی و جسمی افراد خانواده نیز از اهمیت بسیاری برخوردار است. این اهتمام به ساقط بودن افرادی که به جامعه تحویل داده می‌شوند و ایجاد یک جامعه سالم و پویا کمک می‌کند.
حضرت زهرا (سلام‌الله‌علیها) با روش تربیتی و اخلاقی‌اش، نه تنها به تأمین لقمه پاک و حلال بلکه به بهبود عمیق تر تربیت نسلی پاک و سعادتمند نیز می‌پرداخت. این تجربه و شیوه‌نامه‌ای که ایشان برای تربیت فرزندان داشته است، به عنوان یک الگو و نمونه قابل توجه برای ساختن خانواده‌ها و جامعه ارائه میشود.
از اهمیت‌های مدیریت تغذیه بهداشتی و سالم نه تنها جهت ارتقاء سلامت جسمی بلکه برای تاثیرگذاری مستقیم بر سلامت روحی و روانی افراد نیز یاد کرد. این اقدامات و برنامه‌ریزی‌ها، نه تنها به سلامت خانواده کمک می‌کند بلکه نقش مهمی در ساختن نسلی با اخلاق و اراده‌ی قوی ایفا می‌کند.
پیامد های مشارکت زنان در عرصه های مختلف بر نظام خانواده
تمام دستورهای اخلاقی و مقررات حقوقی در اسلام به منظور استواری خانواده و کاهش جدایی‌ها و طلاق‌ها وارد شده‌اند. برای اینکه مشارکت زنان در جوامع و عرصه‌های مختلف، تأثیر مثبت داشته باشد و همچنین بر بنیاد خانواده تأثیرگذار نباشد، باید به موارد زیر توجه شود:
- مسئولیت‌پذیری زنان و مردان در حد توانایی: همانطور که مردان از تمام مسئولیت‌های پدری به تنها کسب درآمد نباید اکتفا کنند، زنان هم باید مسئولیت‌های خود را در مراقبت از خانه و تربیت فرزندان به درستی انجام دهند.
- تعادل در مشارکتها: مشارکت زنان باید به گونه‌ای باشد که به استواری خانواده افزوده شود و هماهنگی بین وظایف خانوادگی و شغلی صورت گیرد.
- تربیت با دیدگاه اسلامی: مفهوم مشارکت زنان باید با توجه به اصول و آموزه‌های اخلاقی و دینی اسلام شکل گیرد تا به زندگی زناشویی و خانوادگی ارزش افزوده شود.
- احترام به هر دو جنس: در هر مرحله از مشارکت زنان، احترام به حقوق و وظایف هر دو جنس بسیار مهم است.
- تأکید بر آموزش و توسعه فردی: هر دو نفر از زن و مرد باید به طور مداوم در حال آموزش و توسعه فردی خود باشند تا در تمام زمینه‌های زندگی به بهترین نحو ممکن عمل کنند.
به این ترتیب، مشارکت زنان می‌تواند با استناد به اصول اسلامی، به ساختار خانواده ارزش افزوده و به توسعه جامعه کمک کند.
افزایش آگاهی و بینش اجتماعی آنان
ایجاد روحیه اعتماد به نفس، رشد، استقلال روحی و فکری آنان
تغییرات در نقش زنان و مشارکت آنها در جوامع مختلف امکان ایجاد تحولات مثبتی در سطح اجتماع فراهم می‌کند. این مشارکتها می‌تواند به افزایش بهره‌وری و بهبود شرایط زندگی افراد خانواده کمک کند. برخی از این تحولات شامل موارد زیر می‌شوند:
- تحول از حالت انفعالی به فعالیت: مشارکت زنان در تصمیم‌گیری‌های خانوادگی باعث میشود که آنها از حالت انفعالی خارج شده و به صورت فعال در اجتماع حاضر شوند. این تحول اهمیت زنان را در تصمیم‌گیری‌های مختلف تاکید می‌کند.
- افزایش بهره‌وری امکانات مادی و معنوی خانواده: با مشارکت زنان در فرآیند تصمیم‌گیری و مدیریت منابع، امکان بهبود بهره‌وری امکانات مادی و معنوی خانواده افزایش می‌یابد.
- افزایش توان مدیریتی زنان: مشارکت زنان در تصمیم‌گیری‌های اساسی خانواده به افزایش توان مدیریتی آنان کمک می‌کند و می‌تواند به بهبود شرایط زندگی خانواده کمک کند.
- استفاده از اوقات فراغت و جلوگیری از آسیب‌پذیری اجتماعی: مشارکت زنان در فعالیت‌ها و استفاده از اوقات فراغت، می‌تواند به جلوگیری از آسیب‌پذیری اجتماعی ناشی از فقر و نیاز مالی کمک کند.
- شادابی و سالمت روح و جلوگیری از افسردگی: مشارکت زنان در فعالیت‌های اجتماعی و خانوادگی به سالمت روحی و جلوگیری از افسردگی کمک می‌کند.
- باال بردن منزلت زن در جامعه: ترویج نقش زنان در انواع فعالیت‌ها و جوامع، منجر به باال بردن منزلت زنان در جامعه میشود.
برای جلوگیری از معضلات ممکن در مسیر این تحولات، نیاز است که توجه به اصول اسلامی و مفاهیم دینی شود تا این فرآیند با توجه به ارزش‌ها و اصول دینی انجام شود.
سوالات متداول:
- چگونه اقتصاد خانواده در اسلام تنظیم شده است؟
- اقتصاد خانواده در اسلام به مشارکت هماهنگ زن و مرد در تأمین نیازها، تربیت فرزندان، و مدیریت منابع خانگی تأکید دارد.
- چه نقشی بر عهده‌ی زن در مدیریت منابع خانه قرار دارد؟
- زن به عنوان مدیر منابع خانه نقش کلیدی در تصمیم‌گیری‌های مرتبط با تأمین نیازها و مدیریت منابع دارد.
- چگونه می‌توان با توجه به اصول اخلاقی اسلام، اقتصاد خانواده را بهبود بخشید؟
- با رعایت اصول اخلاقی، مشارکت فعّال و هماهنگ زن و مرد در تصمیم‌گیری‌های مالی و اقتصادی، اقتصاد خانواده را بهبود می‌بخشد.
- چگونه تربیت صحیح فرزندان به ساختن جامعه‌ای سالم کمک می‌کند؟
- تربیت صحیح فرزندان با تأکید بر اصول اخلاقی و اسلامی، به ساخت جامعه‌ای سالم و پویا کمک می‌کند.
- چرا زنان در اسلام نقش مهمی در تربیت فرزندان دارند؟
- زنان به عنوان مدیران اصلی تربیتی در خانواده، نقش اساسی در شکل‌گیری شخصیت فرزندان و ساختن جامعه سالم دارند.
- چطور زنان می‌توانند در امور اجتماعی و اقتصادی مشارکت داشته باشند؟
- مشارکت زنان در امور اجتماعی و اقتصادی با رعایت اصول اسلامی و هماهنگی با وظایف خانوادگی، به توازن در زندگی کمک می‌کند.
- چرا اهمیت دو جنبه، یعنی تربیت فرزندان و مشارکت زنان در مدیریت خانواده، در اسلام بیان شده است؟
- تربیت فرزندان و مشارکت زنان در مدیریت خانواده دو جنبه اساسی است که با هم تعادل را برقرار می‌کنند و به استواری خانواده کمک می‌کنند.
- چگونه اسلام نقش زنان در جامعه را ترغیب به مشارکت و توسعه ایفا می‌کند؟
- اسلام به زنان ترغیب می‌کند تا با رعایت اصول اخلاقی، در حوزه‌های مختلف اجتماعی و اقتصادی مشارکت کنند و به توسعه جامعه کمک کنند.
- چطور اصول اخلاقی و اسلامی می‌توانند به تربیت فرزندان و ایجاد روحیه مسئولیت‌پذیری در آنها کمک کنند؟
- اصول اخلاقی و اسلامی، به تربیت فرزندان و تقویت روحیه مسئولیت‌پذیری در آنها کمک می‌کنند.
- چگونه مشارکت زنان در تصمیمگیریها باعث فعالیت اجتماعی و افزایش بهره‌وری در جامعه میشود؟
- مشارکت زنان در تصمیمگیریها باعث افزایش بهره‌وری و توسعه اجتماعی میشود، زیرا دیدگاه‌های متنوع و شایسته زنان در تصمیمگیریها تاثیرگذار است.
نتیجه گیری:
نگاه اسلام به نقش زنان در جامعه نه تنها به اعطای حقوق و توانمندی‌های آنها توجه دارد بلکه با حفظ اصول دینی، میانه‌روی را ترویج می‌کند. اهمیت توازن بین مشارکت زنان در امور اجتماعی و حفظ وظایف خانوادگی نکته مهمی است.
همچنین، ضرورت بررسی سنت‌ها و آموزه‌های دینی با دقت، می‌تواند از گرفتاری در سنت‌های غلط و نادرست جلوگیری کند. از طریق ایجاد نمونه‌های مثبت اسلامی و تداوم آموزه‌های دینی، می‌توان به تعادل در جامعه و خانواده کمک کرد.
مواردی که به آن اشاره کردید، از اهمیت زیادی برخوردار هستند و می‌توانند در راستای ایجاد جوامع بهتر و سالم‌تر کمک کنند.
